Zet je shit om in behoeftes

Twee volwassen mannen die een gesprek voeren op een podium is niet iets heel bijzonders op het eerste gezicht zou je zeggen. Maar… de een heeft twee handpoppen en de ander voert een serieus gesprek mét de poppen! Een volwassenversie van Jan Klaassen en Katrijn? Nee, het is een introductie voor een dag vol Geweldloze Communicatie.

Geweldloze Communicatie is ontwikkeld door Marshall B. Rosenberg waarbij het gaat om op een eerlijke en duidelijke manier met elkaar te praten en naar elkaar luisteren, niet om het winnen of gelijk krijgen. Daarnaast speelt het uiten van gevoelens in combinatie met het aangeven wat je nodig hebt (je behoeftes) een grote rol.

Jakhalzen en giraffen

Werken met handpoppen is hartstikke leuk… met kleine kinderen. Ik gebruik ze dan ook graag en heb een doos vol thuis staan. Nu keek ik naar een filmpje met daarin een man die over zijn relatie praat met handpoppen (een jakhals en een giraf), dat is toch wel heel iets anders! Kortom ik moest er even inkomen, maar aan het einde van het filmpje begon ik het nut in te zien van de jakhals en de giraf. Een jakhals wil bijvoorbeeld resultaten zien, heeft over alles en iedereen een oordeel, is bazig en agressief. De giraf staat bijvoorbeeld open voor anderen, blijft in het moment en weet heel goed wat hij nodig heeft.

Hoe kom ik dan zo snel mogelijk van mijn jakhals af? Niet, je komt er niet van af, je hebt je jakhals net zo hard nodig als je giraf. Als deze twee in balans zijn zorg je goed voor jezelf en voor de ander. Je jakhals geeft namelijk aan wat je nodig hebt, maar er nog niet is. Je giraf helpt je om dit op een positieve, actieve manier te bereiken.

Goed, ik wist waar een jakhals en de giraf voor staan, ik was inmiddels ook te weten gekomen hoe een geweldloos gesprek is opgebouwd:

1. Zeg wat je ziet, zonder oordeel. 
2. Zeg wat je voelt.
3. Zeg wat je nodig hebt.
4. Doe de ander een duidelijk, positief verzoek.

Hoe moeilijk kan het zijn? Ja, daar kwam ik achter tijdens de oefenronde. Hoe beschrijf je objectief wat je ziet, geef je aan wat je voelt waarin je je eigen verantwoordelijkheid neemt voor die gevoelens, benoem je je behoefte als het stoom je uit de oren komt, of je volledig overdonderd voelt? En dan de laatste stap: een duidelijk, positief verzoek doen met een specifieke handeling. Het voelde gemaakt, als een toneelstukje, waarbij ik mijn eigen tekst ook nog eens steeds vergat. Mijn jakhals werd wakker en liet van zich horen: ‘Anderen kunnen dit toch ook?, doe gewoon wat harder je best!’ Waar is mijn giraf gebleven? Laat ik zeggen dat er inmiddels al heel wat oefenrondes zijn geweest en er ook nog genoeg nodig zijn.      

Ruzie in de supermarkt

Ik moest weer denken aan de giraf en jakhals toen ik een week na de slimme lockdown in de supermarkt stond. Twee vrouwen kregen ruzie met elkaar, omdat de een niet genoeg afstand hield naar de mening van de ander. Wat begon als een felle opmerking van de ene vrouw werd een scheldpartij naast de zakken chips. Vanuit mijn omgeving hoorde ik ook steeds meer verhalen over mensen die ruzie zochten in een winkel of anderen niet durfden aan te spreken, omdat ze bang waren voor de reactie. De reacties op de anti-racisme protesten van dit moment zijn ook niet altijd geweldloos te noemen.

Nu is het niet mijn doel om iedereen een handpop aan te smeren en een magische formule te geven over hoe je met elkaar kunt praten. Ik vraag me wel af hoe het gesprek bijvoorbeeld tussen die twee vrouwen in de supermarkt zou verlopen als ze hun gevoelens en behoeftes zouden benoemen. Oftewel hun shit zouden omzetten in behoeftes. Wat als de een zou zeggen: ‘Ik vind het spannend om naar de winkel te gaan met al deze maatregelen, zou je wat extra afstand kunnen nemen?’ Zou de ander haar dan alsnog uit gaan schelden of het gevoel herkennen en meer afstand houden? Ik weet het niet, maar ik denk wel dat als we meer aangeven hoe we ons voelen en wat we nodig hebben er meer begrip zou kunnen ontstaan. In het aangeven hoe we onszelf voelen ligt nog een aardige uitdaging, want wist je dat we veel meer scheldwoorden kennen dan woorden die aangeven hoe we ons voelen?

Jakhalzencafé

Om geweldloos te kunnen communiceren heb je je jakhals en je giraf allebei nodig. Soms heb je teveel jakhalzen: luie collega, onredelijke docent, ouders die niet luisteren, een vriend(in) die niet terug appt, die broek die strak zit, dat gemiste doelpunt enz. Dan is het tijd voor een bezoek aan het Jakhalzencafé. Twee Britse Geweldloze Communicatie trainers hebben dit café bedacht om eens lekker al je jakhalzen te laten uitrazen. Het café kan zijn op je kamer, in je dagboek, buiten, bij een vriend of een andere plek waar jij je goed voelt. Zorg er wel voor dat je tijdens dit bezoek niet in de buurt bent van degene die de jakhals in jou wakker maakt of social media. Dit zorgt ervoor dat je na je bezoek niets hoeft uit te leggen aan de ander of de rest van de wereld. Als je lang genoeg in het café hebt gezeten zal je merken dat je jakhalzen en jij een stuk rustiger zijn geworden.

Wat kan jij doen?

Hoe kan je al een beetje Geweldloze Communicatie in de praktijk toepassen, zonder daar een hele studie aan te moeten besteden? Ik heb nog steeds veel aan de onderstaande tips en wil deze dan ook graag met je delen:

• Vraag om voorbeelden als je de ander niet begrijpt;
• Geef jezelf een time-out als je merkt dat je boos wordt;
• Vertel hoe je jezelf voelt: boos, verdrietig, bang, schaamte, walging, verbaasd, blij enz. ( Dit kan best lastig zijn, omdat je je hiervoor kwetsbaar moet opstellen en de heersende “norm” is dat je zegt dat het goed met je gaat.);
• Benoem op een concrete manier waar je behoefte aan hebt: ‘Ik merk dat ik boos wordt en wil graag weer rustig worden op mijn kamer.’;
• Stel eerst vragen voordat je advies geeft, soms is luisteren en interesse tonen in de ander al genoeg.
• Wat zegt je jakhals? Als je hier goed naar luistert, dan hoor je ook wat je nodig hebt, maar er nog niet is;
• Ga af en toe eens lekker naar het Jakhalzencafé.

Met deze blog heb ik geprobeerd om de kern van Geweldloze Communicatie te beschrijven, maar er is veel meer. Wil je meer weten over de oprichter, de werkwijze en de theorie achter Geweldloze Communicatie dan is het boek Geweldloze Communicatie van Marshall B. Rosenberg een aanrader. Wil je meer weten over o.a. jakhals- en girafuitspraken dan is het boek De giraf en de jakhals in ons van Justine Mol een aanrader.